top of page
Bélgica Dagua, "Origin of the White-lipped peccary."
From interviews with Tod D. Swanson
Description
Not available
English Translation
Not available
Kichwa Translation
Wanganaga runa shakashka, ñawpa pay ashkay, chiga payga wuanganaga.
Rijsha ashga ashka pura purij ashkawnay, ashka pura. Chi payba ayllu muylla purijashkawna.
Chiga chasna puriwshkaybi payga rishka. Chiga rishaga chasna chi pay ¨win¨.
Muntunrisha payga kay kasna kunanbas chambira mikuna munak ashka.
Payga kasna ichilla kuchilloata chi charik ashka. Chaywa chi kuchuj ashka chambira ruyata.
Chambira ruyata kuchusha, chi pay chambira ruyata kuchukpi, ichilla kuchillo an asha pay kuchuk llayta chi tutayak agashka.
Chi tutayajpi, ña chi chambira ruyata pay mana kuchusahga. Chaybi chi puñuy agashka.
Chi tutamanda kuti kuchanga kallarisha urmachisha. chasmbira muyuta mikuk ashkawna.
Chi mikushka washa rik ashkawna wasita chi mi payguna chi chambira recta urmachishaga mana rik ashkawna.
Ña chi pay chi chambira ruyata urmachisha mikusha wasita rijawshkawna. chasna purik awshkawna.
Chiga chasna akpi payna aylluguna nik ashkawna, muyu niru muyu niru warmita tupashami ñuka churiga kunangan masgunay sachaybi.
Masti puñusha purina niaw nijashka. Chiga payga nishkashga.
Imatata rikutan charinguichi mama, ñukaga ñuka warmiguanmi sumak maywis mukusha purini nijashka.
Chiga chasna nijpi, payga ña chi pay muyuta may tupasha lalu tiawkay ashka lalu tian.
Chiga chi laluta shi paygunaga maytusha mikujashka, chiga chi. maytushami payguna mikusha tukurishkashi wasita rigak ashkawna.
Chasna purijwshkawna ña mayma risha payguna mikuna tupasha mana das wasita rij ashkawna.
Chiga chasna ajpi pay mamaguna piñarij awshkawna. Chi masti churiwa mama.
Piñarishaga nira ashka, ñuka churiga ima warmita apisha charimaybi mikunata.
Pay payguna mikuna kallarishaga chaybi puñusha kawsanun nisha nirashka.
Chiga chasna nijpiga nijashka payba churi mana rikujta chariwanguichu mama. Ñukaga ñuka wawagunawan ñulka amuwa purini nijashka.
Chasna piñajashka payba kariwa mama. Chi yapa piñawpi nisha warmita.
Warmi nishka ña kunanga wiñan ñukanchi kaymanda ringawan nishka anshuringawa nisha.
Rimakpi nisha ña ñuka mana. Ñukamandaga imatas mana llakirinzhichu nishka ñuka wawagunandi vin nishaka pay.
Chiga chasna nishaga rishka, chiga mamaga. Chasna piñaj ashas llaki ara.
Mama ashkamanda chiga llakisha ñuka, kurigay imasha shamunganisha chapawshka mama.
Chiga payguna, wachanshisimana mana kaylla urmashkara wachance.
Chiga chita tuta ashkawna, payguna chita kanyasha mikusha tiawshkawna chaylla puñusha.
Chi chasnay shi pay mama chapawsha chapawsha amishacha maskangak kallarishka.
Chi maskanga kallarij chaybi piñayrishka payguna kasna tiawkawna kasna.
Pangata kasna arkaj taj rasha chaybi puñuy awkawna pay wawagunandi tukuy.
Puñuyrisha ¨win¨ chiga chasnay shamusha maskawshami chi cha tupashka sachay. Imata nishata kasnaga tianguichi nishkashi.
Kanguna mana imata ñukata yanapanta munasha kasna sachay kawsanguichi nishka.
Kuna manda kasna mikunagunatas mana tarpusha yanapawguichi. Ñuka kunan kangunata mana mas wasima ikuchingachurawni nishka.
Kanguna munasha kasna sachay purinata munasha maybis purisha kawsanguini nisha piñashka.
Piñayrishka sachay paktasha tupasha payba mama.
Piñakpi piñashkawan pay mama shallawta ñukaga mana, mana runacharani nishka. wanganamanda ñukaga wangana tukunamarani nishka.
Chasna nikpi pay chi wangana kaytaga ¨wauu wauu¨ ¨wautu wauutu¨ wawagunandi.
Kariwash win tukushka nin kallpachishka nin mama pay piñayrishkawan ña payguna sachay ¨win¨.
Chasna asha pay wangana pay runa ashkay chasna mikisha pay sachay purijasha.
Kunambas chaylla pay mikuna muyuta tupasha chay tukuringata mikusha kawsanga pay.
Chi ña shukpis chasnata paktanga chay tukuringata mi pay mikunga. Chi mikushkawashami shu partitaringa.
Chasna chasna purin, pay runa ashkay chasna mikusha purik ashkamanda.
Ña pay maybiwas muntunarisha puñunllami mana may tutay apishkay.
Ashka mikuna tiajpi pay chillayta puñun chimandallata mikun. Chasna kawsan, uumm chi wanganamanda kwintashka.
Spanish Translation
El Sajino era una persona mucho antes, entonces los Sajino.
Se iban en grupos a caminar; la familia caminaba en manada.
Cuando estaban caminando, él se fue. ¿Cuándo él se fue? ¿Entonces, ahí?
Se marcharon en grupo, y hasta ahora disfrutan de comer pepa de chambira.
Él tenía una pequeña navaja; con eso estaba talando la palma de chambira.
Él tardó mucho en talar la palma de chambira. La navaja era pequeña y cortaba, cortaba hasta que anocheció.
Cuando anocheció y no tallaba aún la palma de chambira, ahí se quedaban a dormir.
Durante la mañana, volvió a talar hasta que logró cortar la palma de chambira, la cual fue devorada por sus frutos.
Después de comer, regresaban a su hogar; si no talaban, no abandonaban el lugar mientras talaban la palma de chambira.
Cuando talaban la palma de chambira, comían y ahí se iban a casa; ellos andaban así.
Él es así. Por eso su familia le decía: tú disfrutas comer muchas pepas. Mi hijo encontró a una mujer a quien le gusta comer muchas pepas, por eso camina lejos por la selva.
Andan durmiendo, dijo su mamá. Él decía.
Mamá, ¿por qué me hablas de esa manera? Dijo eso: "Yo ando comiendo bien con mi mujer donde quiera".
Cuando le dijo eso a él, ¿dónde quiera encontraban semillas de lalo? ¿Dónde hay muchas semillas de lalo?
Esa semilla de lalo ellos comían haciendo maitos. Cuando comían haciendo maitos, y terminaban de comer ahí, volvían a casa...
Solían caminar de esta manera y si encontraban algo para comer, no regresaban temprano a casa.
Los padres estaban molestos con el hijo porque él estaba haciendo eso.
Enojada, decía ella. ¿Con qué mujer se juntaría mi hijo, que anda comiendo donde quiera?
Cuando ellos empiezan a comer algo, viven y duermen allá, dijeron sus padres.
¿Por qué hablas así de mí? Dijo el hijo. Creo que no me quieres aquí, mamá. Yo soy el jefe de mi manada, por eso ando así con mis hijos.
La suegra le hablaba mucho a ella. Mi mamá no está hablando mucho. Entonces él le dijo a la mujer.
Mujer, entonces, ahora vámonos todos de aquí; nos alejamos de esta casa.
Entonces, vamos todos. Por mi parte, no me importaría vivir aquí. Sí, yo voy con todos mis hijos.
Todos salieron y la mana que les hablaba tanto comenzó a extrañarles.
Por qué era su madre, le extrañaba. La madre pasaba triste, esperando el regreso de su hijo.
Ellos llegaron donde había muchas frutas caídas de (wachance).
Encontraron esas frutas y empezaron a comer y vivir ahí.
Ellos pasaban en ese comedero y la mamá preocupada empezó a buscarlos.
Buscando por allí, lo encontró y les reprendió a ellos, quienes se encontraban en calma.
Dormían cubriendo hojas a los lados con sus hijos.
Cuando estaba durmiendo, así, la mamá los estaba buscando, dándose la vuelta en la selva hasta que los encontró. ¿Por qué están viviendo así ustedes? les dijo.
Les dije que vivían en la selva porque no me querían ayudar en nada.
No quieren ayudarme a sembrar y cultivar alimentos. Ustedes ya no entran más a casa.
Si les gusta caminar y vivir en la selva, pueden caminar donde quieran, les dijo.
Les fue a reprender en la selva cuando los encontró. La mama
Le reprendía y seguía reprendiendo. Desde donde la mamá estaba parada, él dijo: "Yo no soy una persona, soy un sajino".
Cuando él dijo eso, empezaron a salir saltando con sus hijos.
El hijo se convirtió en eso. La madre los mandó de allí, los reprendió y se fueron por la selva
Por eso, cuando el sajino era una persona, él comía y caminaba en la selva.
Sigue viviendo lejos; siempre que encuentra algo de semilla hasta que no queda nada de comida, permanecen allí.
Lo mismo sucederá con otro comedero, donde comerá hasta que no quede nada. Luego se trasladará a otro lugar.
Camina de esa manera. Él sabía andar comiendo así cuando era una persona.
Donde quieran dormirán, arrumándose donde les caiga la noche.
En lugares donde hay una abundancia de alimentos, se quedarán a dormir, comer y vivir allí. Este es el relato del Sajino.
Analysis
Not available
bottom of page
