top of page

Bélgica Dagua, "How Communities Used to Drink Wholsomely."

From interviews with Tod D. Swanson

Description

Not available

English Translation

Not available

Kichwa Translation

Kan, bueno ñaupa gustu aj rukumama tiariushka, chita gustakani chita kuintangui. Ñukata ña gustawaj mag ara ñaupa, kay ña rukunalla, kay rukuguna tiarisha ña. Rukugunaga seriota kuintasha, mana llullasha kuintasha, sumak asisha, cantasha... Chita gustawan ñukata kunangama. Maltagunarandi mana payguna ña musicata churanaun. Chayma llugshinaun bailangaj. Shuklla tiarisha tiá rikusha chasna. Chita mana gustani. Ñaupa uras mana. Kasna tiarishkaybi chasna kuintasha, asuata upisha cantay nijpi cantag. Shukta cantay nijpi cantag, shukta cantay nijpi cantag chasna upisha ña winlla cantasha. Bailana ajpi.... Ruku warmi pura o kari warmigunawa? Kari, warmi ña chibi tandarinkusha. Bailachinata munasha ña cajata, kasna tiaushkamanda. Ñapa bailachishalla nisha, rimashka washa, tin, tin... cajasha shamunga raun. Aku bailangawa nijpi ari, shayarin bailan. Chaywasha, "chillata bailani," tiari shamun. Shukta bailachinata munasha, "kuna kamwan bailangarauni "nijpi, shinallara shayarin bailan. Kuti pay puestoy tiarin. Ña, shinallata paywas tiarij shamun. Chasna upina ñaupa. Kunan randi mana. Kunan randi ña, maykan upijga upiunga, bailajga kayma bailaunga. Kayta kallpag, kallpaunga. Mana tianzhu chasna. Ñuka kay ñaupa kausay. Kunan chimanda... Kukugunawa kuintanakusha kasna asisha chiga ña gustawaun ñukata upinata. Ña chi upiun, cantay nipi ña chi rukuguna cantanga raunguna. Chita ñukaga catashkani. Kuna randi makanun. Kuna randi yapa musica tian, chi washa makanakusha aysanakunaun chayma, chutanajunguna. Shuk akchamanda aysak, shuk camisamanda aysak, shuk kushparij, shuk arbita apisha waktag. Chun pasanaun. Ñaupa uras mana. Tiarisha kasna tiarinajpi fila tiarisha kuintasha. Ña chaupi runa kasi rin rinaupi asiku puralla tandarisha ña chay kuintasha asisha. Ultimogama upisha, ña kunan puñushun, kambas puñungui ñukas puñunga riuni. Illan. Kayandi tutamanda upina mas tiajpi kuti tandarinakusha upinun. Kuna uras mana chi tian. Illan. Chi raygu rukugunawan gustawan ñukata upingawa pero mana maltagunawa. Maltaguna yapa nuspa manawn. Tal vez ñuka karitami munawn nishas piñarinun yanga. May pay karita munaupi, mana munaullayta. Payguna ñaupa shina upiushkay, asuallara o tragora upijguna? Mana, asuata puro asuata upijguna Maykanguna shina chara shina upinun o mana? Enda Montalvopi chara intiruta upinaun chasna.

Spanish Translation

Tú mucho más antes te sentabas bonito disfrutando las fiestas con los abuelitos. Cuéntame eso. A mí me gustaba eso, estar rodeado de los mayores y disfrutar de la reunión. Los mayores contaban la verdad, no mentían. Reíamos, conversábamos y cantábamos. Eso me gustaba a mí, hasta ahora me gusta eso. Los jóvenes no eran así, les gustaba el ruido y poner música. Por allá salían a bailar, eso no me gustaba. Yo miraba cómo ellos se portaban así. Tiempos atrás, no era así. Nos sentábamos reunidos, conversábamos y tomábamos chicha. Cuando nos decíamos que cantemos, cantábamos. Ahora cantas tú y él cantaba, ahora cantas tú y cantaban y tomaban cantando en grupo. Y si es de bailar , bailaban. ¿Bailaban solo mujeres o mujeres con hombres? Hombres y mujeres, todos reunidos ahí. El que quiera hacer bailar, pide el tambor. Tocaré el tambor para hacerles bailar y empiezo a tocar "tin, tin, tin, tin, tin" el tambor. Cuando te dicen "vamos a bailar", sí, entonces se paraba y se bailaba. Le decíamos "solo hasta aquí bailo" y volvíamos al lugar. Si quería salir a bailar con otra, le decía "quiero bailar contigo", igual, se paraba y salía a bailar. Después de bailar otra vez, volvía al mismo lugar a sentarse. Él también se sentaba así, se tomaba antes. Ahora no es así. El que quiere tomar, toma; el que quiere bailar, baila. Pasan corriendo por aquí, no están en un solo lugar. Las personas de antes no eran así. Ahora, en estos tiempos, los jóvenes y mayores se ponen a conversar, reír y dicen: "ahora yo quiero tomar". Les dan de tomar y le decías que cante. Cantaban los mayores. Me gustaba escuchar eso, lo que cantaban los mayores. ¿Ahora en estos tiempos? Se vuelven locos [se pelan]; si se pelan por allá, se van a caer cuando se están peleando. El uno le jala el pelo, el otro le jala la camisa. [Están borrachos], están revolcándose en el piso, el otro le da con un palo. Ahora es así. Antes nos sentábamos en un círculo para hablar. Así nos sentábamos para hablar cuando se iba la mayoría de personas, hacíamos un círculo más pequeño para seguir riendo y conversando hasta el último. Bebiendo alcohol, ahora anda a dormir. Yo también me voy a dormir así todos nos vamos a descansar. Sí, mañana hay más para tomar, otra vez nos reunimos. Ahora, en estos tiempos, eso ya no sucede. Por lo tanto, prefiero tomar con personas mayores en lugar de jóvenes. Los jóvenes de ahora son muy locos. Un ejemplo, tal vez te dirán "tú le quieres a mi marido". Hablan, quieren hacer problemas de ganas. Piensan que a mí me gusta su esposo, pero se comportan de esa manera cuando están borrachos. Mas antes tomaban solo chicha o también trago. No solo chicha, solo chicha tomábamos. Toman tragos todavía algunas personas allí. Sí, en Montalvo todavía hay personas que beben mucho.

Analysis

Not available

CONTACT  US   
 

cotococha.ec@gmail.com 

480.276.5913

ANDES AND AMAZON FIELD SCHOOL

Sponsored by Title VI National Resource Centers at University of Wisconsin Madison, the University of Florida, Florida International University, the University of Pittsburgh, and Brigham Young University.

bottom of page