top of page

Eulodia Dagua, "Chuchu Ala: The Breast Milk Mushroom."

From interviews with Tod D. Swanson

Description

Not available

English Translation

Not available

Kichwa Translation

Ima shuti kay ala? Chuchu ala. Ñukanchi yaya nigara kayta iñauta karana, pay chuchu undachun nish, Dino shukguna chakishka chuchuyujguna wawata wakachiu anaun, chi raygu kayta karana an. Chi chuchuga undan, undajpi wawas mana sufrin ña pay chuchu andajpiga. Ña chuchu win, icha, icha aj kayta maytusha karana an wiñau wawata ashka tiashkay. Ima munay kayta pallasha tsak tsak... waktasha rinun wasima. Chuchuy waktasha? Chuchuy waktasha rinun sakisha, uchusha, karana waktana. Rikungui, kasnata apasha wawata, kasna warmiwata kasna waktana an chuchuy riki. Chuchuy, pay chuchu wawata chasna rashka washa chay ichunama an. Kamba chuchu yakuta kungui kay wawata nisha, chuchu yakuta, chaun maun chita nisha chayma ichuna. Rikuy, kayma riki, rikuy kayma, riki yakuta, rikuy chi raygu. Chuchu yaku shina. Chuchu yaku shina, kasna asha pay undachin wawata chuchuy. Chiga chuchuyuj gusta kausanata wiubanaun, chiga man kasna rasha iñachijguna. Kayta waktasha iñachij, ñukanchi [waway kasna rashkasha mana...] mama dirata ministinchi ñukanchi. Ñukanchiga solo chuhullawan wibana, chunga wawatas ñuka wibashkani. Ñuka yaya pallasha waktawagara, ushushi waktashun kan mamas illaj mangui wagcha, tsak, tsak... [Imasna watayuj akangui] Pi. Pay shina waktaushkay. Ñuka waktaushakay, ima shuti wawaman Jania masna wawayuj angui, imasna watayuj. Chasna kuinta, siete años chasnagunay, chasnagunay waktasha wiñachina warimimani. May chakishkata kamba chuchu yakuta kungui nisha ichunaura rukuguna. Kaywanmi warmita upichisha iñachinun, chimanda ichilla pishi warmi tukunun chi raygu kayta karana an. Raku, irki shipi payllaguna ranaun chiraygu kayta karana an chimi ipi shipi chakis tukun. Iksayuj warmi chita upin? Mikuna, maytusha sumak karana, chi raygu shukguna maykanga wiksayuj ashas kayma shullun chuchu yakuga. Chigunabi, undau paytaga chuchu yaku kayma, chi kayta karasha wiñachishkaguna. Chiwa waktasha payna ichunaun rukuguna ichushkasha, chichu warmita karanchi ña ruku. Kay señoritcha wiksayanma chi karana, pay chuchu undachun nisha, chasna man. Warmi wawa wiñau, kasna wawata pay ñukanchi raku ipish ninchi chi tukushun nisha, chistas karana. Kayga chiraygus vallin, warmiwata kayta karasha iñachishka raku, wira warmi wiñaun.

Spanish Translation

Como se llama este hongo? Hongo de seno. Nuestro padre decía que tenemos que dar de comer para que tengamos mucha leche en los senos. Mire a otras como tiene el seno seco hacen llorar a sus bebes, para eso tiene que dar de comer esto. Ahí el seno se llena, cuando se llena el seno él bebe no llora y no sufre. Se llena el seno, hasta se va regar para eso tenemos que envolver en hojas y dar de comer a las niñas. Con gusto lo recogemos y lo llevamos a la casa. ¿Pegando en el seno? Golpeándose en el seno se van, se golpea y se da de comer. Verás, así se coge, así se debe golpear a las niñas en los senos. En el seno, luego de hacer esto en el seno se bota. Darás tu leche a esta niña, leche, se dice eso y se bota. Mire, mire acá, mire el líquido es por esta razón. Es como la leche del seno. Es como la leche y por eso hace que se llene más leche. Las que tienen leche crían bien a los bebes, así crían. Pegándose con esto hacen crecer, nosotras no necesitamos a nuestra mamá porque ella nos hizo esto. Nosotras solo con el seno hemos criado, diez hijos he criado yo. Mi papá recogió y me pegó, hija tú no tienes a tu mamá y me pegaba con eso. ¿Cuántos años tenías? ¿Quién? [Cuando él te pegó]. Cuando me pegó, cómo se llama la hija de Jania, cuántos años tiene ella. Como ella, a los siete años debe haber sido cuando me pegó. Los mayores decían, a los senos secos darás tu leche y luego botaban. Esto les da a las niñas para que hagan criar, a las que tienen senos pequeños. Cuando están flacas también hay que darles de comer para que se engorden. ¿A las mujeres embarazadas hay que darles de tomar? Se debe hacer un "mayto" y dar de comer, algunas aun estando embarazadas están con la leche regándose. Ahí, las que se criaron con esto el seno se llenará. Golpean con eso y luego botaban los mayores, a las embarazadas lo dan de comer. Si ella se embaraza se le diera de comer para que su seno se llene, así es. A las niñas que están creciendo para que crezcan gordas se lo da de comer. Para eso también sirve, para que una mujer crezca gorda y bien desarrollada.

Analysis

Not available

CONTACT  US   
 

cotococha.ec@gmail.com 

480.276.5913

ANDES AND AMAZON FIELD SCHOOL

Sponsored by Title VI National Resource Centers at University of Wisconsin Madison, the University of Florida, Florida International University, the University of Pittsburgh, and Brigham Young University.

bottom of page