top of page
Inia geoffrensis
Family:
Iniidae
English:
River dolphin
Spanish:
Delfín rosado
Kichwa:
Bujio

Talkin About Bujio
Luisa Cadena - Nuspa bujio: song to create binding friendship with a river dolphin.
Bugyuta kantangarauni ñuka, nuspa buyuta
Nuspa bugyu warmi wawa //
Kayma chima pugllasha puglla, puglla pugllan/ yaku uraymandami...ya
Sikan, sikan pugllasha shamunguilla tukuy mundo runawalla ñawi vi, ñawi vi rikurisha shamungui, shamunguilla
Ukta uktalla rikushalla pugsanguiru warmi wawa.
Tukuy mundo runa wañunvilla llaki, llaki, llaki... Kayma chima pugllasha, pugllasha shamuguni.
Yanga warmi wawami ya, nisha cha rik rikuwan, rikuwangunalla. Ñuka gayariña bugyu warmi wawa mani, wawa mani chay!
Imara nin chi canto? Chi ñukanchi chi cantoga anmi may osea munashkata charisha.
May kuchuku may atun yakumandas ñuka munashka runanga ¨puklla, puklla, puklla...¨ Shamuni tukuy mundo runata llakichishami shamuni semayuka sisa warmi mashti bugbuyu warmi nisha kantani chiga.
Ña? Chimi bugbuyo, bugbuyo kantana.
Allymi. Kuti kantangui, kutillara ama samangui gustu uyarin? ¨Mm¨
Nuspa bubyu warmi wawa//
Yaku uray mandami, mandanmi ña sika, sika, sika
Puglla, puglla, puglla ñuka ka shungu ukubi unkunguilla shamu uyarilla.
Yanga warmi wawa mia nisha charin yuyawan kunayari. Nuspa bugyu warmi wawa.
Payba chima ñuka wan, ñuka wan ya, ñuka ñawita rikushaya. Tukuy mundo runami ya.
Llaki llaki, tukusha tukusha ya, rikuwanguna rikuwangunalla ya.
Nuspa bugyu warmi wawa, mani mani, ñukaga ñukaga ya.
Rarkpi kan shina cantakpi kan nuspa bagre warmi kuwinta cantak? Nuspa bugyu warmi.
Shina ñuka, osea kamba ushushi yachasha pay cantanga payta bugyugu mana ichuna kunshu ishkayga.
Kayma chima ringui puglla, puglla, puglla, sika, sika, sika, sika payga bugyuga pusan gayukman.
Chi armachisha ñukaga ñukamanda mana ashuringachu nisha cantana mangui munashkata charishaga ¿Shuk malta kari?
Kari asha warmiwan asha ama munashka pay yachashaga cantami mian, chasnaman chibi. Pagrachu.
Del bujeo cantaré yo, loca bujeo.
Loca bujeo mujercita//.
Por aquí, por allá saltabas, saltas, saltas mucho; de ríos muy abajo eres...
Subes, subes saltando, vienes así acá, todo el mundo, las personas con los ojos, con los ojos te vieron venir, venirte.
Moviéndote rápido te vieron, bujeo mujercita.
Todo el mundo, las personas, te observaron muchos, muchos, muchos... Por acá, por allá saltabas; saltando venías.
Piensan que no soy una mujercita, hablan de mí, me miran, me miraban. Yo les decía: "Soy bujeo, mujercita, ¡soy una mujercita, es todo!"
¿Qué dice este canto? Esto para nosotros, este cantar es cuando nosotros tenemos a quien amamos.
Puede ser de una cocha grande o puede llegar de un río grande. Si llega la persona que yo amo, "saltado, saltado y saltando..." llegará. Todo el mundo me ve pasar; las personas se emocionan cuando ven subir semayuka sisa warmi, digo: "Bujeo, mujercita", diciéndole así le cantamos.
¿Ya? Esto es sobre el bujeo, música del bujeo.
Está bien, puedes cantar nuevamente; otra vez no descanses, suena lindo ¨Mm¨.
Loca, bujeo, mujercita //
De ríos de muy abajo, de muy abajo eres. Subes, subes, subes.
Saltando, saltando, saltado dentro de mi corazón adentro vienes sonando.
Piensan que soy una mujercita; piensan eso de mí. Loca, bujeo, mujercita.
De aquí a allá eres mía, eres mía ya; con mis ojos te miré. Todas las personas del mundo piensan así.
Muchos, muchos quedaron sorprendidos, sorprendidos, cuando me veían, cuando me miraban ya.
Loca, bujeo mujercita, eres tú, eres tú, para mí, para mí ya.
Entonces, tú cuando cantas así tu sobre la mujer loca bagre, no es la mujer loca bujeo.
Así es como yo, o sea, cuando tu hija aprenda, ella cantará; a ella bujeos no podrán dejarla porque son iguales.
Vendrá por aquí, irá por allá, saltando, saltando, saltando, subiendo, subiendo, subiendo; ella, bujeo, tiene encantamiento.
Ahí te hará bañarte y ella decía: "De mi lado nunca te vas a separar", se cantaba: "A quien amas, lo tendrás junto a ti". ¿A un joven hombre?
Puede ser hombre o puede ser mujercita cuando al jefe le gusta; alguien cantará esta canción. Eso es todo (gracias).
bottom of page

