top of page

Scientific name

Bélgica Dagua - On traveling light: The hummingbird and the dove

Payta nin imaganta mana aparisha ringui nin chi chusha aparisha riwn [¿Pay tampun imarsha mana aparisha ringui?] a aw mikunata apangui nin ñuka randi rimani. Mana, ñuka kindi shinalla illak riwni, ñuka may sisa tupashakay upimgarawni nisha rimay. Kanga ashkata aparisha riwngui urpishina chitaga nisha ninimi ¨a aw¨ ñuka turira. [¿Ima rasha urpi shina nin pay kanga?] Aaa urpiga payga ashka mikunata aparisha purik ashka [¿Purin?] purik ashka [¿Ñawpa timpu?] kay pasasha [¿Ñawpa timpu pay runa ashkay?] Runa ashkay. Aaa! Chi payga kindi shina illak riwn chi maybiwas sisata tupasha upishanisha nisha chazhnalla riwn [ Aaa! ] Urpirandi randi chi pay ashka mikunata aparisha riwngui chi kwinta aparisha riwngui urpi shina nisha asisha rimarisha asiwrani ñuka churita rikukpi. [Kwintay kay urpimanda imasna runa ashkay imasnara, ¿imarasha shina mikunara apaka?] Rikungui pay ña, kindiga payga riwashka illak, chiga illak riwpi animal tulluyashka. ¿Imangawata mana mikunata apasha puringui? Nisha rimashka urpiga. Chi kindi randiga nishka, ñuka imangata aparisha purisha tarabushtaga mana aparisha purishachu. Ñuka may sisata tupashkay nukaga upingarawni nik ashka chi nikpi. Pukgri urpi randi kay aparisha asisha. ¨Zhiwn, zhiwn, zhiwn¨ pasak ashka payta nisha asisha pasawn chiga nirashka. Imangata kasna asiwangui? Asinayakta, manakayllata munturarisha. Kamba ismata apasha riwpimi chasna asini nik ashka kindiga. Chimanda chasna akpi ñuka payta asisha rimasha rimani [¿Quindi shina ashisha urpi paywa isma apawn?] Aaw ismata chi, pay mikunata ashkata palanda, lumu aparisha riw askay urpiga. Chiga pay kindiga asishaga ¨zhiwn, zhwin¨ nisha pasawn. Imangata asiwangui nisha bultiarisha rikuk ashka. Asini nik ashkaya kamba ishmatachu chintiruta aparisha riwngui nisha. Chita chasa akpi ñukas pay chasna nikpis chasna nisha rimay nisha asirani, kanga urpi shina ashkata aparisha riwngui ismata rimay asiwrani ñuka churita. [¿Chiwasha chi urpi paywas runa tukushka?] Runa askawna ña runa [¿Chibi pero chiwasha urpi tukushka?] Chiwasha payga ña urpi tukushka, chiraygu urpiga payga askata mikun. Chasa apararisha purik asha, chi kindi randiga. [¿Ansa rakunay? ¿Ansa allimanda purin allpay?] Allpaybi alimanda purin pay chasna aparisha, alimandashi rik aska, kasna alimanda. Chirayku chi kindi payga wayra shina riwsha asik ashka. Kamba ismata aparisha riwsha chasna allimanda riwngui nigak ashka kindiga. [Ña nakpi kuna ñukara firmangui ñuka kwintasha.] Él me dice: "porque yo no voy cargando nada, no estás llevando nada". ¿Él te pregunta por qué no estás llevando nada? Llevarás comida, por lo menos me dice. Yo le respondí. No. Yo soy como el picaflor, no llevaré nada, donde encuentre flores voy a tomar, eso dile a él. Tú estás yendo cargando mucho, como la paloma (Urpi). Le dije eso a él. ¿Por qué ella te dice que tú eres como la paloma? ¿Por qué la paloma ha sabido andar cargando mucha comida? ¿Así caminaba él? Sí, ha sabido caminar así. ¿Hace tiempo atrás cuando él era una persona? Sí, cuando era una persona. ¡Aaah! Así como el picaflor, él se está yendo sin nada; donde encuentre flores va a comer; por eso no lleva nada. La paloma lleva cargando mucha comida, así como él lleva cargando, como la paloma le decimos, por eso nos estamos riendo de mi hijo. Cuéntame de la paloma cuando era él una persona, ¿por qué llevaba la comida así? Él vio que el picaflor no llevaba comida; cuando vio que no llevaba nada. Animal flaco le gritó. ¿Por qué caminas sin llevar tu comida?, le dijo a la paloma. El picaflor le dijo: "¿Por qué tengo que andar cargando? Es trabajoso. Yo no voy a andar cargando comida." Yo donde quiera encuentre flores, yo comeré, le ha dicho. Cuando le dijo eso, la pobre paloma andaba cargando su comida. Se puso a reírse de él. "Zhiwn, zhiwn, zhiwn" pasaba diciéndole eso a él, riéndose burlándose. Él preguntó. ¿Por qué te estás riendo así de mí? Porque caminas gracioso llevando mucha comida en la espalda. Estás llevando cargando tus heces, por eso me estoy riendo de ti. Le dijo el picaflor. Porque se parecía a él, yo me estaba riendo. [Por eso, picaflor se ríe así, como la paloma lleva sus heces]. Sí, como sus heces. Cuando la paloma llevaba cargando su comida, plátanos y yucas, Picaflor pasaba riéndose de él. Por qué te ríes de mí regresé a verle, me estoy riendo porque estás llevando cargando todas tus heces así Por eso también yo. Cuando él me dijo, ahora tú dile así, me reía. Tú eres como la paloma que carga muchas cosas, como heces. Me reía diciendo eso a mi hijo. ¿Se convirtió en persona después la paloma? Los dos eran personas. ¿Después él se convirtió en paloma? Sí. Por eso la paloma come mucho. Por eso camina cargando así. El picaflor, en cambio, ¿por qué está gordo? ¿Camina por el piso la paloma? Por el piso camina despacio él, cargando así; despacio camina él, despacito camina. Por eso se burla el picaflor. Se va rápido como el viento porque estás llevando tus heces. Estás caminando despacio, le dice el picaflor Ahora quiero que tú me grabes. Hablaré yo.

Luisa Cadena - The sound of a dove evokes memories

Prochilodus nigricans_edited.jpg

urpi

Columbidae

Urpi

CONTACT  US   
 

cotococha.ec@gmail.com 

480.276.5913

ANDES AND AMAZON FIELD SCHOOL

Sponsored by Title VI National Resource Centers at University of Wisconsin Madison, the University of Florida, Florida International University, the University of Pittsburgh, and Brigham Young University.

bottom of page