top of page
IYARINA
Napo-Pastaza, Ecuador
CENTER FOR LEARNING ALLIANCE: Fundación Cotococha | Andes and Amazon Field School | Shayarina Amazonian Resilience
Eulodia Dagua, "Wawan kuru."
From interviews by Tod D. Swanson
Abstract
Not available
English Translation
Ña ñuka kunan kuitangarawni wawan kurumanda
urayta riranchi ñuka mamagunawa chi riskaybimi ñukanchi yaku anak sikanaybiga shamukranchi uraymanda
chashnay shuk yaku pakay ruyaybiga mana kaylla mikushaga kasna
shamushkay kasna tuldo tuldo tuldo tuldo rashkara chiga ñuka mama nira
"ay! kayma rikuy wawan kuru pay buyangama mashtiskata kayma sayachi pallangawa" nisha nira
kay wawan kuruman mikunaman nisha ñuka mamaga ashanga undata pallagara chi wawan kuruta
kunanga kay wawan kuruta kasna kus kus kus kus tuldo tuldo tuldo tukukman pay ally mirashaga
chita ashangaruku pallaskataga shuk irmangama chi payba kipi kipi kipi kasna tapa tapa tapa pay tukushkata ña win paskashaga shayarishaga pulayay shayarishaga
takasha kanoa sikibi kasa sumak takagara sarashaga maitu maitu maitu rasha
ñukanchitaga karaytukungaranchi ñuchanchi itzilga mikuygaranchi chitaga
ñuka yaya mana mikuk chagara payga
imarasha?
mana munakchagara ñuka yaya, ñukanchi y ñuka mama mikugara pay
chiga ñukanchilla chasna rasha ña chiga shiglik lulun shina ña munay mikunagaray ña
chi, chiga ashkata apiranchi chi, chi uraspiga ña ashka ashkata
maitu maitu maitu maitu chunga chatari maituray mashti kanoa sikiy takasha
chasna rasha mikuranchi chiga ñuka mama nigaray
payga mikusha ningaray kuna chuku kuru mikukani ñara chimanda kay wamak kuru
mikukani nigaray chimandaga mashti kila kuru kila kurutas Kila, Kila
ah ah kilamanda mikunan nigaraykuna Chiga ñukanchiga mana ally chi kurutas mana ally rikukchagaranchi
kuna kila ruya tiashkaybi chiga miragan yajuna chiga chasna, chasna mikushami ña ñuchanchi
chimanda sikamushaga ña chi kuruta mikusha chi kuruta mikusha sikamungarawnchi wawan kuruta
chibimi ñuka mikushkani chiwa, chimanda mikuktupuranchi chi kurutaga
ñukanchiga chi wawan kuru ñikanchi chitaga tiajami mikungaranchi uraymanda sikamuksha
chimi riksichigaranchi ñikanchi mama riksichigara
Kichwa Transcription
Ña ñuka kunan kuitangarawni wawan kurumanda
urayta riranchi ñuka mamagunawa chi riskaybimi ñukanchi yaku anak sikanaybiga shamukranchi uraymanda
chashnay shuk yaku pakay ruyaybiga mana kaylla mikushaga kasna
shamushkay kasna tuldo tuldo tuldo tuldo rashkara chiga ñuka mama nira
"ay! kayma rikuy wawan kuru pay buyangama mashtiskata kayma sayachi pallangawa" nisha nira
kay wawan kuruman mikunaman nisha ñuka mamaga ashanga undata pallagara chi wawan kuruta
kunanga kay wawan kuruta kasna kus kus kus kus tuldo tuldo tuldo tukukman pay ally mirashaga
chita ashangaruku pallaskataga shuk irmangama chi payba kipi kipi kipi kasna tapa tapa tapa pay tukushkata ña win paskashaga shayarishaga pulayay shayarishaga
takasha kanoa sikibi kasa sumak takagara sarashaga maitu maitu maitu rasha
ñukanchitaga karaytukungaranchi ñuchanchi itzilga mikuygaranchi chitaga
ñuka yaya mana mikuk chagara payga
imarasha?
mana munakchagara ñuka yaya, ñukanchi y ñuka mama mikugara pay
chiga ñukanchilla chasna rasha ña chiga shiglik lulun shina ña munay mikunagaray ña
chi, chiga ashkata apiranchi chi, chi uraspiga ña ashka ashkata
maitu maitu maitu maitu chunga chatari maituray mashti kanoa sikiy takasha
chasna rasha mikuranchi chiga ñuka mama nigaray
payga mikusha ningaray kuna chuku kuru mikukani ñara chimanda kay wamak kuru
mikukani nigaray chimandaga mashti kila kuru kila kurutas Kila, Kila
ah ah kilamanda mikunan nigaraykuna Chiga ñukanchiga mana ally chi kurutas mana ally rikukchagaranchi
kuna kila ruya tiashkaybi chiga miragan yajuna chiga chasna, chasna mikushami ña ñuchanchi
chimanda sikamushaga ña chi kuruta mikusha chi kuruta mikusha sikamungarawnchi wawan kuruta
chibimi ñuka mikushkani chiwa, chimanda mikuktupuranchi chi kurutaga
ñukanchiga chi wawan kuru ñikanchi chitaga tiajami mikungaranchi uraymanda sikamuksha
chimi riksichigaranchi ñikanchi mama riksichigara
Spanish Translation
Ahora yo voy a hablar de los wawan kuru.
Nos fuimos abajo con nuestras madres. cuando nos fuimos allá, nosotros veníamos subiendo desde río abajo.
En ese momento vimos muchos gusanos árbol de guaba de río muchos gusanos comiendo sus hojas echo montón cuando llegamos ahí entonces.
Estaban hecho montón, montón, montón en las ramas ahí nos dice nuestra madre.
" Miren acá los wawan kurus están enrollados (gusanos agrupados entre hojas) vengan por acá para recogerlos" nos dijo mi madre.
"Estos gusanos se llaman wawan kuru y se comen".Mi mama diciendo eso recogio los wawan kuru hasta llenar la canasta.
Entonces recoge "kus, kus, kus, kus" los gusanos. Así en montón, montón, montón se agrupan cuando ya están listos.
Los gusanos que se recogió en la canasta se pasa una olla de hierro y se abre los montones "kipi, kipi" los montones que se han formado.
Levantándonos nos quedamos en la playa aplastando los gusanos en extremo de la canoa (proa).Asi aplastando "suak", haciendo pedazos se hacian maitu, maitu, maitu...
Eso nos dieron de comer. De pequeños sabíamos comer eso. Mi papa no comía.
¿por qué?
No le gustaba comer a mi papá. Solo mi mama y nosotros comíamos. Sólo entre nosotros comíamos así, eran deliciosos como huevos de carachama.
En esos tiempos recogimos muchos, muchos, muchísimos e hicimos muchos maitus, maitus... hicimos como diez maitus aplastando a filo de la canoa.
Haciendo así sabíamos comer. Ahí mi mama dijo que ha comido chuku kuru también comido wamak kuru. Ella dijo que eso ha comido.
También, estos... kila kurus, también kila kurus
¿del árbol de ila?
Kila, kila si, también se comían los kila kurus. Nos decían.
Entonces, nosotros no vemos bien esos gusanos. Donde hay arboles de kila se encuentran esos gusanos.
Entonces, así, así sabíamos comer. De ahí nosotros comiendo ese, comiendo esos gusanos comiendo esos gusanos sabemos subir (por el río). Los wawan kurus.
Ahí yo he comido esos gusanos. Desde ahí sabemos comer esos gusanos. Nosotros le decimos wawan kuru.
Así sabíamos comer cuando subíamos desde abajo (por el rio). Ahí conocimos esos gusanos, mi mama nos hizo conocer.
Analysis
Not available
bottom of page