top of page
IYARINA
Napo-Pastaza, Ecuador
CENTER FOR LEARNING ALLIANCE: Fundación Cotococha | Andes and Amazon Field School | Shayarina Amazonian Resilience
Eulodia Dagua, "Red Mushroom Woman Give a Rash."
From interviews by Tod D. Swanson
Cite video as:
Tod Swanson, "Eulodia Dagua, 'Red Mushroom Woman Gives a Rash.'" Youtube Video. 2:33. December 19, 2016. https://youtu.be/-Xb6XEZn-po
Abstract
A mother leaves a child home alone to bring the child food from her garden. But when she returns to feed the child the baby is not hungry. "A grandma came to feed me mushrooms the baby girl would say. This happened over and over. The child also developed a diaper rash. So the mother pretended to go out to her garden. Instead she hid in the bushes to watch. After a little while she saw a small old lady red with rash come scratching herself all over. The woman opened a leaf packet of tiny red mushrooms that resembled the rash on the old lady's skin. After opening the packet she sat the child on top of the small red mushrooms . The baby began to scratch all over. Then the mother knew why the baby was never hungry and why she had the rash. It was the Forest Spirit Mushroom who came to her as the old lady.
English Translation
Shuk wawaga wasiy tiaj ashka. Chiga wasiy tiajpiga, mamaga wasiy sakisha rij ashka shu wawata. Chiga sakishka rishka. Chi wawaga mamaga chishiy shamusha yanusha rikuchijpi mana munashka. "Ñukataga mana mama. Apamamami karawaj shamun ala maytuta," nishashka. Ña karan sakishkayshi, "Mama ñukataga apamamami karawaj shamun ala maytuta," nij ashka. Chiga chi wawaga mana munaj aj ashkay. Chiga mana munajpiga imawatan kay wawaga. Karan ñuka sakishkaywi kasna nin ala mikunchi apamamawan nij ashkay. Chasna nipiga imawata kay wawaga kasna rimawan nisha nij ashka payga. Chasna nishaga shu punzha chagrama riuka. Sachamanda mitukusha rikusha tiashkay imashi shamunga nisha pay mamaga. Pay yaya puringak rij ashka. Chiga puringak rishkayga payga, "Chagrama riuni ñisha wasiy tiawngui nisha sakika chasna mikusha rikuushka. Chiga chasnayga rikujpiga, shuk runaga allapallalla runawa shara, chiga ima shijshi aspirij runa shara.
Pero ña washama, kayma, ña tukuyma aspira! Aspirisha chi maytuwawata apamura. Maytuwata apamushaga chi wawata karashka. Chi wawata karasha, pay karasha niushkaybi paskasha, pay churasha kasna pulluy pay tiachishkayga, chi wawaga chi maytuwa away tiarisha raushkayga mamaga llin shamushka. Chiga payta alli rikuka shijshita aspirij shina pingarijshina. Shijshita aspirij shina pingarijshina washama, washama, washama rijka yura washayshi rira. Chi washay rika chimanda illara. Shina. Chiga chasna chiga chi maytuta payga karajpiga wawaga chasna nij ashka apamamami maytuta karawan nij ashka. Chiwaraygumi kaytaga shacha supay ala niganaun. Pay kara shina chiga. Pay kara shina? A Aw. Chi puka, puka, puka. Eso! Puka puka. Payga ña shijshij aj ashkay chasna shijshij. A aw. Chiga chi alata chi wawataga pay karaj shamuj aj ashkay. Payga ña aspiriu aj ashka ya ña. Chiga kayta wawata karajpiga chi wawa chasnallata aspirij tukuj ashka ya.
Kichwa Transcription
Shuk wawaga wasiy tiaj ashka. Chiga wasiy tiajpiga, mamaga wasiy sakisha rij ashka shu wawata. Chiga sakishka rishka. Chi wawaga mamaga chishiy shamusha yanusha rikuchijpi mana munashka. "Ñukataga mana mama. Apamamami karawaj shamun ala maytuta," nishashka. Ña karan sakishkayshi, "Mama ñukataga apamamami karawaj shamun ala maytuta," nij ashka. Chiga chi wawaga mana munaj aj ashkay. Chiga mana munajpiga imawatan kay wawaga. Karan ñuka sakishkaywi kasna nin ala mikunchi apamamawan nij ashkay. Chasna nipiga imawata kay wawaga kasna rimawan nisha nij ashka payga. Chasna nishaga shu punzha chagrama riuka. Sachamanda mitukusha rikusha tiashkay imashi shamunga nisha pay mamaga. Pay yaya puringak rij ashka. Chiga puringak rishkayga payga, "Chagrama riuni ñisha wasiy tiawngui nisha sakika chasna mikusha rikuushka. Chiga chasnayga rikujpiga, shuk runaga allapallalla runawa shara, chiga ima shijshi aspirij runa shara.
Pero ña washama, kayma, ña tukuyma aspira! Aspirisha chi maytuwawata apamura. Maytuwata apamushaga chi wawata karashka. Chi wawata karasha, pay karasha niushkaybi paskasha, pay churasha kasna pulluy pay tiachishkayga, chi wawaga chi maytuwa away tiarisha raushkayga mamaga llin shamushka. Chiga payta alli rikuka shijshita aspirij shina pingarijshina. Shijshita aspirij shina pingarijshina washama, washama, washama rijka yura washayshi rira. Chi washay rika chimanda illara. Shina. Chiga chasna chiga chi maytuta payga karajpiga wawaga chasna nij ashka apamamami maytuta karawan nij ashka. Chiwaraygumi kaytaga shacha supay ala niganaun. Pay kara shina chiga. Pay kara shina? A Aw. Chi puka, puka, puka. Eso! Puka puka. Payga ña shijshij aj ashkay chasna shijshij. A aw. Chiga chi alata chi wawataga pay karaj shamuj aj ashkay. Payga ña aspiriu aj ashka ya ña. Chiga kayta wawata karajpiga chi wawa chasnallata aspirij tukuj ashka ya.
Spanish Translation
Había un niño en una casa cuya madre se había ido y la había dejado.
Así que ella lo dejó allí. A última hora de la tarde, la madre regresó y cocinó para el niño. Pero cuando ella le mostró la comida no quería ninguna.
"Ninguno para mí mamá!", dijo. "La abuela vino a darme un paquete de hongos."
Cada vez que ella lo dejaba, [el niño] decía: "Mamá, la abuela vino a darme un paquete de hongos." Y entonces la niña no quería [comer].
Así que como el niño no quería cualquier comida [se preguntó] lo que estaba pasando con él. Cada vez que lo dejó decía: "Comimos hongos con la abuela".
Así que cuando él decía esto [la madre] se preguntaba "¿Por qué este niño me dice esto?"
Así que un día cuando él niño iba a salir al jardín su madre se escondió en el bosque para ver quién vendría.
Sucedió así. El padre del niño había salido a caminar por el bosque [a cazar]. Y cuando se había ido ella le dijo al niño que se quedara en la casa porque iba al jardín. [Pero en su lugar] se escondió para mirar.
Luego, mientras observaba, apareció una persona . Dicen que era una persona un poco baja. Y que persona rasguñada era.
Se rasguñaba por todas partes, por detrás. Por todos lados.
Y mientras se rasguñaba le entregó un pequeño paquete al niño.
Cuando se lo dio al niño, lo abrió y lo colocó en un asiento de tocón de árbol. Pero cuando ella sentó al niño encima del paquete abierto de hongos su madre apareció "liing"!
Luego, como se veía claramente (la vieja mujer molestosa) comenzó a ir hacia atrás y hacia atrás como si estuviera rasguñando algo, como si estuviera avergonzado. Luego de ir hacia atrás dicen que fue detrás de un árbol.
Y cuando ella llegó detrás [del árbol]. Ella desapareció.
Fue porque ella le dio [al niño] ese paquete [los hongos] que [el niño] solía decir la abuela me dio un para comer.
Es por esa razón que llaman a estas setas espirituales del bosque. Porque es como su piel[de la abuela].
- "Es como su piel?" "Sí!" ¿Todo rojo así?"
¡Eso es todo! ¡Rojo! ¡Rojo! ¡Rojo! Le picaba. Fue ese hongo que vino a darle al niño a comer.
Le picaba. Fue porque ella le dio esos hongos al niño para comer que él también tenía picazón.
Analysis
Not available
bottom of page