top of page
IYARINA
Napo-Pastaza, Ecuador
CENTER FOR LEARNING ALLIANCE: Fundación Cotococha | Andes and Amazon Field School | Shayarina Amazonian Resilience
Eulodia Dagua, "Chuku Kuru."
From interviews by Tod D. Swanson
Abstract
Not available
English Translation
Chukukuruta Kuna… Kuna mashti chukukuruta kuintangarauni
chiga ñuka yayaga mana rikuk ashkay paiga kuna, chukuruta mana rikuy ashkayga paytaga
Aselita niska apamama nishkaya masha wawa nishkay eh chuku kurumin mana kaylla an masnawalla kuchukshami mashawalla nikpi ari nisha rishkaunay, kuna rika ñuka yayaga chukurutaga kuchushkay, chuku ruyata kuchushkabi mana kailla mirashkara niraniaka zatun kururukuguna ashara chiga chi apamama Aselita paiga rikusha kuchuska washa shayawshkay
chi apamama Aselita chajlla ally hatun rukuguna tan allasha taj taj apira niray, chi chuku kuruta apisha shaka kiruwa shaka lliquishaga
mashti pay isma daz daz ichusha ña kaou kaou tuz tuz tuz mikuna ninun
mikuna ninun shuktas apika ña sallata taz kiruwa kiruwa pay isma daz caou caou ña chawata mikurianun payga manzharisha rikushak! shayarin mikuna chajashka kay kuruta niga
chiga ña chawata chasna mikura chiga apamama Aselita nishka nirian
chiga chiwasagay payga umas tandashkaway shuk kasna runa mangawawata apasha markasha rishaga niundakta tandashashkuna mitzana kuinta tandanawra nira micha
chiga chitaga imasara pay tapushkay imasa, rashata mikunami nisha mana mashawa nishka kay takasha uchuwan sumak kachita churasha takakpi shigli lulun yachin tukungan mashawa ña nishkay chiga ñuka yayaga ah nishkay ñukanchi mana mikuj chakanchi
pero ña ñiskay payga mana masha nishkay kay
kay ally mikuna chan tandaskawnay kuna chi chita kuitaugaray ñuka mama mikunamagan kay
mashtiga chukukuruga nisha pero mana mikushka chanchi kuna punzhagama
mikuna man nisha nigara (ñukas mana tupashkachani, tupashaga mikuna)
mana mikushachanchi, ña mikunami an chasna ñuka yaya kuintagara chita ñuka mama kuintagara, chi uras
chasna ñawpa aska kuru mirakmara kuna mana ally mirak chanun chukugunaybigas m m
mana ally mirakchan mashtilla kay kuru chuku kuru ñawpaga mana kaylla
mirak chagara kunun mana ally rikurik chanun m m
(kan rikukpi imarasha chingarin?)
ajam miankachu yapaj mikukajan pay imas ajan miankaga yapaj mikukajan , pero
ña mirawta rikusha mianka mana kayllachu mikunga mee mee
me me yanga pishkuguna chi kuru mikukga chikwan puj puj puj puj puj siringawnaya
mm kuruta mikuja chikwan mikwanguna calpintero kuruta mikuj an
chigunami mikukaguna chasna chiguna ña yapa ashka tian sachama
mana ali mirachin ñawpa timpu shina kurujunan. m m.
Kichwa Transcription
Chukukuruta Kuna… Kuna mashti chukukuruta kuintangarauni
chiga ñuka yayaga mana rikuk ashkay paiga kuna, chukuruta mana rikuy ashkayga paytaga
Aselita niska apamama nishkaya masha wawa nishkay eh chuku kurumin mana kaylla an masnawalla kuchukshami mashawalla nikpi ari nisha rishkaunay, kuna rika ñuka yayaga chukurutaga kuchushkay, chuku ruyata kuchushkabi mana kailla mirashkara niraniaka zatun kururukuguna ashara chiga chi apamama Aselita paiga rikusha kuchuska washa shayawshkay
chi apamama Aselita chajlla ally hatun rukuguna tan allasha taj taj apira niray, chi chuku kuruta apisha shaka kiruwa shaka lliquishaga
mashti pay isma daz daz ichusha ña kaou kaou tuz tuz tuz mikuna ninun
mikuna ninun shuktas apika ña sallata taz kiruwa kiruwa pay isma daz caou caou ña chawata mikurianun payga manzharisha rikushak! shayarin mikuna chajashka kay kuruta niga
chiga ña chawata chasna mikura chiga apamama Aselita nishka nirian
chiga chiwasagay payga umas tandashkaway shuk kasna runa mangawawata apasha markasha rishaga niundakta tandashashkuna mitzana kuinta tandanawra nira micha
chiga chitaga imasara pay tapushkay imasa, rashata mikunami nisha mana mashawa nishka kay takasha uchuwan sumak kachita churasha takakpi shigli lulun yachin tukungan mashawa ña nishkay chiga ñuka yayaga ah nishkay ñukanchi mana mikuj chakanchi
pero ña ñiskay payga mana masha nishkay kay
kay ally mikuna chan tandaskawnay kuna chi chita kuitaugaray ñuka mama mikunamagan kay
mashtiga chukukuruga nisha pero mana mikushka chanchi kuna punzhagama
mikuna man nisha nigara (ñukas mana tupashkachani, tupashaga mikuna)
mana mikushachanchi, ña mikunami an chasna ñuka yaya kuintagara chita ñuka mama kuintagara, chi uras
chasna ñawpa aska kuru mirakmara kuna mana ally mirak chanun chukugunaybigas m m
mana ally mirakchan mashtilla kay kuru chuku kuru ñawpaga mana kaylla
mirak chagara kunun mana ally rikurik chanun m m
(kan rikukpi imarasha chingarin?)
ajam miankachu yapaj mikukajan pay imas ajan miankaga yapaj mikukajan , pero
ña mirawta rikusha mianka mana kayllachu mikunga mee mee
me me yanga pishkuguna chi kuru mikukga chikwan puj puj puj puj puj siringawnaya
mm kuruta mikuja chikwan mikwanguna calpintero kuruta mikuj an
chigunami mikukaguna chasna chiguna ña yapa ashka tian sachama
mana ali mirachin ñawpa timpu shina kurujunan. m m.
Spanish Translation
Los chuku kurus. Este... Ahora voy a hablar sobre chuku kurus.
Entonces mi papá no había visto a los chuku kuru. No había visto a los chuku kurus
La abuelita llamada Aselita le dijo a él (mi papá)
" Joven yerno Ehh! aquí hay muchos chuku kuru. Ven a talar el árbol yerno"
Él dijo "Sí" y se fue mi papá a talar el árbol de chuku y cuando lo cortó él dijo "Han crecido muchos gusanos. Hay grandes gusanos".
Entonces la abuelita Aselita estaba viendo después de que talaron el árbol. La abuelita reunió los mejores gusanos...
Entonces ella cogio uno por uno los gusanos taj, taj. Shaka! con los dientes los corto shaka. Botó sus heces daz, daz y se los come kau, kau, tus, tus, tus. Así dicen.
cogió otro gusano y taz con los dientes saco las heces daz, daz, y kaou, kaou, kaou se los come crudo. Así dicen.
En cambio, él veía asustado y dijo “entonces estos gusanos son comestibles".
Entonces Aselita dijo “así crudo se comen estos gusanos”
Después cuando él estaba amontonando los gusanos llevo una olla pequeña y la llenó completamente de gusanos. Se reúnen y pelean por recoger.
Entonces él preguntó: “¿Cómo se comen los gusanos?”
"Ella dijo: yerno primero se aplasta bonito con ají, se aplasta con sal. Se los aplasta poniendo sal y tendrá el aspecto de huevos de carachama (pescado).
Entonces mi padre dijo “Ah Nosotros no solíamos comer estos gusanos." y ella dijo "yerno es bueno comer estos gusanos recogiendolos".
Eso contó mi mamá. Ella dijo que son comestibles estos gusanos, pero nosotros no hemos comido hasta ahora a pesar de que se los puede comer.
(Yo tampoco los he encontrado y si los encuentro los comería) No hemos comido. Mis padres nos contaban eso en eso entonces.
Antes muchos gusanos sabían crecer, ahora ni en los árboles de chuku se los encuentra m m
(ya no hay )
Ya no crecen eso gusanos de chuku.
Antes crecían muchísimos, ahora no se los encuentra m m.
¿Por qué crees que no se ven esos gusanos?
Tal vez el pájaro Mianka los come mucho. El mianka come mucho.
Si los ve creciendo mianka se los come mucho mee, mee o cualquier pájaro que comen gusanos saben estar volando alrededor puj, puj, puj, puj volando.
Los que comen esos gusanos son los Cuco Ardilla que comen, pájaro carpintero son los que comen mucho. Hay demasiados pájaros de esos que comen muchos en la selva, tal vez por esoya no crecen los gusanos como antes m, m.
Analysis
Not available
bottom of page